Bilgi Güvenliği

e-Devlet oluşumunda bilgi güvenliği vazgeçilmez ve önceliği çok yüksek uygulamalardan biridir. Bilgi güvenliği konusunda en belirgin ve yaygın uygulama  elektronik imza ve sayısal imza konusunda görülmektedir.

e-İmza

e-Devlet oluşumunun en önemli ayaklarından birisi elektronik imzadır. Başta elektronik satın alma işlemleri olmak üzere, belge hazırlama, onaylama gibi işlemlerin birçoğunda kullanılacak olan elektronik imza bir anlamda elektronik noter oluşumunun da temelini oluşturmaktadır. Elektronik imza şu şekilde uygulanmaktadır:

1.      Karşı tarafa yollanacak ileti (message), kişinin özel anahtarı (kapalı anahtar) ile bazı özel hash algoritmaları kullanılarak şifrelenir. Bu işlem, kişiye özel sayısal imzayı oluşturur. Böylece bilgi transferi sırasında herhangi bir kırılma sonucu bilginin çözülebilmesi engellenir.

2.      Karşı taraf, iletiyi aldıktan sonra elindeki gönderene ilişkin açık anahtar ile mesajı deşifre eder. Deşifre sonucu, iletinin doğru kişiden gelip gelmediği ve transfer sırasında herhangi bir kırılmaya maruz kalıp kalmadığı belirlenir.

Elektronik yaşamın gelişebilmesinin ve tarafların birbirlerini sorunsuzca tanıyabilmelerinin en önemli şartı, elektronik ortama ve açık ağ sistemine güvenin sağlanmasıdır. Bu nedenle, taraflar arası iletilerde; bilginin gizliliği, bütünlüğü ve tarafların kimliklerinin doğruluğu kurulacak olan teknik ve yasal altyapı ile garanti edilebilmelidir. Garanti şartlarını taşıyan unsurlar aşağıda belirtilmektedir.

Sayısal İmza

Elektronik imzanın özel bir çeşidi olup, bir anahtar çifti (açık ve kapalı anahtarlar) ile elektronik ortamda iletilen veriye vurulan bir mühürdür. Gönderici kapalı anahtar ile veriyi mühürler ve alıcı bu dosyayı ancak kullanıcının açık anahtarını kullanarak açabilir. Sayısal imzalar doğrulanabilirler ve inkar edilemezler.

e-Devlet Uygulamalarında Güvenlik

e-Devlet uygulamalarında vatandaşların özlük bilgilerinden ve yapılan işlemlerin güvenli olmasından daha önemli bir unsur düşünülemez. İyi bir güvenlik, bu alanda meydana getirilmiş, sağlam ve denenmiş bir güvenlik politikasının oluşturulması ile başlamalıdır. Oluşturulan    e-Devlet uygulamalarındaki her nesne veya sayfa bu güvenlik çemberi ile korunmalıdır. İyi bir güvenlik politikası en az şu üç özelliği taşımalıdır:

1.         Koruma : Kullanıcıların topladıkları bilgilerin, bunları kullanma şekillerinin ve yaptıkları tüm işlemlerin gizli kalması ve dışarı sızdırılmamasıdır.

2.         Yeterlilik : Bu unsur kullanıcının yapmak istediği işlemle ilgili olarak yalnızca gerekli bilgileri girmesi, o anki işlemle ilgisi olmayan şahsi bilgileri girmek zorunda bırakılmamasıdır.

3.         Güvenlik : e-Devlet uygulamaları üzerinden yapılan tüm işlemlerin güvenliğinin sağlanması ve dışarıdan oluşabilecek tüm ataklara karşı güvenlik duvarının oluşturulmasıdır.

e-Devletin oluşturulmasında alınacak güvenlik önlemlerinin yoğunluğu ve düzeyi sistemin maliyetini doğrudan etkileyeceğinden, güvenlik düzeyleri uygulamanın özelliğine göre değişebilir. Örneğin finansal işlemlerin güvenliğinde, en yüksek güvenlik düzeyi uygulanırken, istatistiki bir takım bilgilere ulaşılmasında güvenlik düzeyi düşürülebilir. Hangi verilerin hangi güvenlik düzeyinde olduğunu belirlemek ve bunlara gereken önemi vermek için bir çok çağdaş ülkedeki gibi hukuksal düzenlemelere gereksinim vardır.

Güvenliği sağlamak için en önemli anahtar güvenliği anlamaktır. Güvenlik alanında mevcut seçenekleri ve önlemleri belirlemek ise sonraki adımdır. Alınacak güvenlik önlemleri fiziksel güvenlik, ağ güvenliği ve veri güvenliği olmak üzere üç alanda incelenmelidir. Fiziksel güvenlik; verinin saklandığı veri ambarları, veri tabanı sunucuları donanım ve güç kaynağı gibi sistemin kesintiye uğraması muhtemel alanlarda alınacak önlemlerdir. Ağ güvenliği şebeke üzerinde istenmeyen erişimlerin engellenmesi ve sisteme giriş ve çıkışların sürekli kontrol edildiği “firewall” tipi sistemlerin oluşturulmasıdır. Ağ güvenliğinde ayrıca sisteme yapılan atakların tespiti ve denetleme ve istenmeyen erişimlerin Kontrolü için geliştirilmiş sistemler kullanılmaktadır. Veri güvenliği ise verinin gerek transmisyonu esnasında gerekse, veritabanı içinde iken korunmasıdır. Verinin korunmasında kriptolama sistemleri ve SSL (Secure Socket Layer) uygulamaları kullanılabilmektedir.

Internet veya Intranetler aracılığı ile birden çok kişinin kullanımına açılan verilerde en önemli ve oluşturulması zor ve pahalı olan konu güvenliktir. Ancak bu yapılamaz veya uygulanamaz değildir. Günümüz teknolojileri gerek donanım gerekse yazılım bazlı bir çok sistem güvenliğini en iyi şekilde sağlanmakta ve bu sistem güvenlikleri bir çok ülke tarafından kullanılmaktadır. Güvenlik açısından dikkate alınması gereken husus, güvenlik alanlarının çok iyi tespit edilerek verinin özelliğine göre en uygun önlemlerin alınmasıdır.

MEVZUAT

Bilişim teknolojilerindeki yüksek gelişme hızı, toplum/devlet/insan’ın yapısında nitel ve nicel değişimler getirerek, alışılmış geleneksel devlet yönetimi yapısını ve politikalarını radikal bir düzeyde değişmeye zorlamaktadır. Temsili katılıma dayalı, azınlık “güç” iktidarlarının tekelindeki “demokratik(!)” yönetim yapıları ve bu yapıların oluşturduğu bürokrat-teknokrat ağırlıklı günümüz devletleri, vatandaşlarına sundukları hizmetlerdeki “dayanılmaz kalitesizliği” dayatamaz hale gelmişlerdir.  Bilgi üretimi ve tüketiminde  bireyler ve toplumlar, içinde bulundukları devletin “yapısını, yönetim tarzını ve politikalarını” sorgulamakta ve değişime zorlamaktadırlar. Ülkeler arası rekabette ayakta kalabilme, vatandaşlarına refah ve mutluluk sağlamada gerilerde kalmama, bundan daha önemlisi “varlıklarını istikrarlı sürdürülebilmeleri” endişesindeki günümüz devletlerinin kendi yönetim yapı ve politikalarını yeniden gözden geçirmelerine ve gerekli tedbirleri alma yönündeki gayretlerine tanık olmaktayız.

Tüm vatandaşların aktif katılımını hedefleyen bu devletler, uygun yapısal ortam oluşturarak “Birlikte Yönetim” “Yönetişim” ve “Katılımcı Yönetim” kavramları sık sık gündeme getirmekte, hizmet standart ve kalitelerinde köklü değişimler gerçekleştirmeye çalışılmaktadırlar. Uygulamada, hizmet üretimi ve arzında, “düşük maliyet uygunluk ve vaktindelik öncelikli ilkeler olarak yer alırken diğer yanda, vatandaşların “tatmin ve beklentileri” sürekli izlenmekte ve değerlendirilmekte, ortaya çıkan sonuçlara göre girdi, süreç ve çıktı değişimleri süratle gerçekleştirilmektedir.

Devlet, artık, kendi vatandaşının ve toplumlarının en üst düzeyde “değer ve yenilik yaratma” yeteneklerinin ortaya çıkarılmasında ve geliştirilmesinde aktif rol ve görev üstlenmektedir. Şüphesiz bu durum; “hak ve özgürlükler” ile “ödev ve sorumlulukların” günümüzde yeniden net bir şekilde tanımlanmasını, karşılıklı doğru algılanmasını ve uygulanmasını gerektirmektedir. Aksi takdirde elektronik iletişim ve bilgi araçlarının kullanımında “yönetsel güç” tekeli, hak ve özgürlüklerin kullanımında “daralmaya” yol açabilir, ve yeni “buyrukçu ve dayatmacı” devlet veya güçler düzeninin oluşumuna neden olabilir.

Verinin oluşum ve kullanımında “yönetsel yetkinlik ve birlikte kullanım”, yönetim ve politikaların devlet ve toplumla birlikte oluşumunu öngörmektedir.

Günümüzde, birey ve toplum bu yeni ödev ve sorumluluklar için istekli bir portre çizmektedir. Ancak, e-Devlet yönetimine, ortak kararlar ve uygulamalar ile ve “ciddi hazırlanmış” proje ve programlar çerçevesinde, mümkün olan en kısa sürede hazır olunmalıdır. Bu süreçte, “devlet” gerekli rol ve görevini en etkin bir şekilde üstlenmelidir.

e-Devlet yönetimi ve politikalarının “evrensel hukuk ve etik” temelinde oluşum ve işleyişi öncelikli dikkate alınmalıdır.

Yasal Düzenlemeler

Öngörülen, yeni teknolojilerin, tüm e-Devlet uygulamalarında kullanılabilmesidir. Bu nedenle, uygulama altyapılarının ve uygulama sonucunda ortaya çıkacak ürünlerin yasal olarak geçerliliğini sağlayacak hukuksal altyapının hazır olması gerekmektedir.

Elektronik ortamda yapılması planlanan işlemlerin ve bilgi transferinin güvenliğini sağlayacak olan sayısal imza kullanımı için gerekli yasal değişiklikler en kısa sürede hazırlanmalıdır.

Onay Kurumu

Elektronik ortamda gönderici ve alıcıların kimliklerinin belirlenmesi için üçüncü kişi veya kurumlarca “sayısal sertifika” düzenlenmesi gereklidir. Bu sertifikaları düzenleyen kurumlar, “Sertifikasyon Otoritesi”, “Onay Makamı” ya da “Onay Kurumu” olarak adlandırılırlar. Sertifika, Onay Kurumunca düzenlenerek başvuran kişi/kurum/kuruluş için üretilen sayısal imza ile imzalanır.

e-Noter

e-Noter, e-Devlet'te, onay kurumlarının yanı sıra,  geleneksel noter sistemine benzer şekilde belge ve yetki devri istemlerini onaylayan, işleme zaman boyutunda geçerlilik kazandıran kurumdur. Zira, elektronik ortamdaki bilgilerin doğruluğunun kanıtlanması için belgeleme yetkililerine gereksinim vardır.

e-Noter, e-Devlet oluşumunun temel dayanağı olarak görülmektedir. Belge onaylama ile yetki devri işlemleri e-Devlet' te de yine e-Noterler tarafından yürütülmek durumundadır.  e-Noter sisteminin temel dayanak noktası sayısal kimlik kartlarının oluşturulması ve elektronik imzanın sistemde kullanımının sağlanmasıdır.

Sayısal Kimlik Kartı

Sayısal kimlik kartı bir akıllı kart uygulamasıdır. Bu akıllı kart; Kişisel Kimlik Bilgilerini, Vergi Kimlik Bilgilerini, ve Elektronik imzayı içermektedir:

Sayısal kimlik kartının en belirgin avantajları; biometrics (biyolojik veriler ve ölçüm sistemleri)  teknolojilerinin de kullanımıyla başkası tarafından kullanılamaması, ve sahte kimliğin önlenmesi ile elektronik veri transferinde güvenliğin sağlamasıdır.

İLETİŞİM ALTYAPISI

e-Devlet oluşumunda; bilgisayar donanımları ve yazılımlarının etkin kullanımının yanı sıra bilgi üretimi ve paylaşımı da çok önemlidir. Bu amaca uygun olarak kurulan kurumsal Internetler(Intranet) e-Devlet oluşumunun da temel adımıdır. Kurumsal bilgi üretimi ve paylaşımını tamamlamış  kurumların e-Devlet içindeki erişiminde en yaygın araç olarak devlet portallarının kurulumu önerilmektedir. Devlet portallarının bir altında ise kurumsal portalların yer alması devletin klasik hiyerarşisini tamamlar nitelikte olmaktadır. Devlet portalı oluşumundan itibaren çözülmesi gereken sorunların başında ulusal ağ iletişiminin yaygınlaştırılması ile iletişim hızında ve performansındaki gelişiminin sağlanması ve ucuzlatılması gelmektedir. İkincil olarak çözülmesi gereken sorun ise; vatandaşların devlet portallarına erişimi nasıl sağlayacakları ve Internet servis sağlayıcılarının e-Devlet  oluşumunun neresinde olacağıdır.

e-Devlet’e Geçerken Altyapısal Öncelikli Adımlar

Altyapının hazırlanmasındaki öncelikli adımlar şunlardır :

Hukuksal Altyapı : Çevrimiçi hizmetlere geçerken, gerekli hukuksal düzenlemeler gerçekleştirilmelidir.

 Ülkemizde Borçlar Kanununun 14. maddesi uyarınca imzanın elle atılması (ıslak imza) zorunlu olduğundan ''elektronik imza'' ve ''elektronik dokümanlara'' hukuki geçerlilik sağlayacak yasal düzenlemeler acilen yapılmalıdır.

ABD'nde 30 Haziran 2000 tarihinde dijital imzaya ilişkin kanun Başkan Bill Clinton tarafından dijital imza ile onaylanmıştır.

 Bu kanunla ABD'nde internette elektronik imza kullanılarak yapılan bir işlemin ıslak imza kullanılarak yapılan işlemle aynı hukuki sonucu doğurduğu kabul edilmektedir.

 Avrupa Konseyinin 30 Kasım 1999 tarihli 1999/93 sayılı yönergesinde üye ülkelerin dijital imzaya ilişkin yapacakları düzenlemeler için yasal çerçeve belirlenmiştir.

 Elektronik imzanın kabulü sonrası kurumlar tüm mevzuatını hem ulusal, hem de uluslararası koşullara uygun hale getirmelidir

Teknolojik Altyapı : Çevrimiçi hizmetlere geçerken, teknolojik altyapı tasarımları gerçekleştirilmeli ve hızla uygulama planı hazırlanmalıdır.

İnsan : Toplumun öngörülen sistemlere adaptasyonu için gerekli eğitimler sağlanmalı, değişim yönetimi gerçekleştirilmelidir.

e-Devletin Finansmanı : e-Devlet çok ciddi finans kaynaklarının yatırıma dönüştürülmesini gerektirdiğinden için, finansman için klasik bütçe hazırlama usullerinin dışında yeni modeller oluşturulmalıdır.   e-Devlet yatırımları bilgi işlem bütçelerinin dışındaki tüm birimleri de ilgilendiren bir yaklaşım gerektirir.

e-Devlete geçişte ve sonrasında bilgi işlem harcamalarının süreklilik arz etmesi gerekir. Yeni teknolojik gelişmeleri projeye uyarlayabilmek, projenin ayakta kalabilmesi için gereklidir. Bilindiği gibi günümüzde bilgi teknolojisinde değişim  sıklığı 3 ay gibi kısa bir süreye inmiştir. Bilgisayar teknolojilerinin ekonomik ömrü 3 yıla, teknolojik ömrü 1 yıla inmiştir.

 Bu yüzden e-Devlet’te sürekli ve anında yatırım yapılabilmesi için finansal kaynaklara ihtiyaç vardır. Bu yatırımları sadece bilgi işlem yatırımları olarak görmek yanlıştır. Kurumdaki tüm birimleri ilgilendiren bu yatırımlara bütünsel bir yaklaşım gerekir. e-Devletin işletiminden sorumlu vasıflı teknik eleman istihdamı için de bu gereklidir. Bu nedenle finansman sorununu çözmek için klasik bütçeleme usullerinin yanı sıra yeni modeller oluşturulmalıdır. e-Devlete geçişte bu tip fırsatlar ortaya çıkmıştır. Maliyet ve kazançların paylaşılmasıyla “win-win” durumu gerçekleşebilir.

 Finansman sorununu çözücü birkaç yaklaşım sıralayabiliriz;

 « Reklamlar; e-Devlet servislerinin sunulduğu ortamlara alınacak ticari reklamlarla gelir elde edilebilir.

 « Üyelik Ücreti; Servisleri kullanmak isteyen kullanıcılar üyelik sistemiyle belirli bir ücret öderler ve bunun karşılığında çeşitli konularda kişiye/kuruma özel katma değerli hizmetler alabilirler.

 « Kullanım Ücreti; Kamu hizmetlerini on-line alanlardan işlem başına belirli bir ücret talep edilir. Kullanıcılar on-line işlem yapmanın rahatlığını yaşarken, devlet buradan gelir elde edebilir.

 « Yap-İşlet Modeli; Yazılım, danışmanlık ve diğer servis hizmetleri üzerinden ücret elde ederek yaptıkları yatırımın geri dönüşünü sağlarlar. Diğer birimlere hizmet verebilirler.

e-Devletin Teknik Altyapısı

            e-Devlete geçmeyi hedefleyen kurum, mevcut sistemlerini gözden geçirmeli, işlevsel olan donanım ve yazılım envanterini çıkararak e-Devlete uygun teknolojik düzeye getirmelidir.

e-Devlete geçmeyi hedefleyen kurumun bilgisayar sistemleri, mümkünse her çalışanın bir terminali olacak şekilde tamamlanmış olmalıdır.

            Kurumun yerel ve geniş alan ağ bağlantısı, gereksinimleri karşılayabilecek nitelik ve standartta, yeterli bant genişliğinde ve kesintisiz bir şekilde sağlanmış olmalıdır.

            Kurumun elektronik iletişim ve işlem ortamlarının güvenliği sağlanmış olmalıdır.

            Kurumun sorumlu olduğu işlerin mümkünse her işlem bazında uygulama program yazılımları tamamlanmış olmalıdır.

e-Devlette Veriler

§ Kurumun bilgi bankası, bilginin kalitesi ve güncelliği gözardı edilmeden tamamlanmış olmalıdır.

§ Kurumlar kendi bilgilerini diğer kurumlarla ve vatandaşlarla elektronik ortamda paylaşmaya hazır olmalıdır.

§ Bilgi bankalarındaki verilerin kullanım biçimi belirlenmelidir. Kurumlar çapraz sorgulamaya açık olmalıdır.

e-Devlet Personeli       

• Kurumun içerisindeki başta yöneticiler olmak üzere tüm çalışanlar ekip çalışmasına yatkın, yüksek becerilerle donanmış, sürekli öğrenen ve kendini geliştiren kişiler olmalıdır.

• Çalışanların motivasyonu sağlayıcı kariyer yükselme, ücret yapısı, iletişim, örgütlenme süreçleri teknik devlete uygun şekilde belirlenmiş ve uygulamaya konulmuş olmalıdır.

•  Bilgi işlem merkezlerinin yöneticileri, bilişimde uzman teknik personelden oluşmalıdır.

• Norm kadro uygulamaları sonuçlandırılarak yeterli ve kaliteli personel istihdamı ile hizmet verimliliği sağlanmalıdır.

• Genel personel politikası ile eğitim kurumlarının yapısı örtüştürülmelidir.

• Bilişim hizmetleri sınıfı oluşturulmalıdır.

Hizmet(servis) Mekanizmasını Oluşturmak : Servis mekanizmasını oluşturmak, sistem bileşenlerinin bir arada çalışma prensiplerini belirlemeyi gerektirir. Bilgiye ulaşma, saklama, paylaşma prensipleri servis mekanizması tarafından belirlenir. e-Devlette tüm birimler arasında etkin bir veri paylaşım sistemi oluşturulmalı ve içerik meydana getirilmelidir.

Güvenlik ve Gizlilik : e-Devlet hizmetleri kullanıcılarının bilgilerini  güvenli bir ortamda saklamalı, ve kullanıcılar gizlilik prensiplerinin uygulandığından emin olmalıdırlar.

Kritik Başarı Faktörlerinin Belirlenmesi : e-Devlet’ e geçişte performans değerlendirmesi yapabilmek için kritik başarı faktörlerinin belirlenmesi gerekmektedir.

e-Devlet Oluşumunda STK

e-Devlet oluşumunda diğer bir öncelik de sivil toplum kuruluşlarının  bu oluşuma katkılarının ivedilikle alınmasıdır. Bilgi teknolojilerine dayalı olarak organize olmuş sivil toplum örgütlerinin Devlet organizasyonlarına katkıları oldukça yüksek boyutlarda olacaktır. Özellikle Devletin, vatandaşları ilgilendiren konularda alacağı karar (kanun,yönetmelik vb.) oluşumlarında STK' larin desteğini alması devleti güçlü kılacaktır. STK' larin, e-Devlet oluşumuna verecekleri en belirgin katkı, Bilişim Teknolojilerinden beklentilerini ortaya koymaları ve sanal ortamda vatandaşlara sunulacak bilgi ve hizmetleri tanımlamaları olacaktır. İkinci adım ise e-Devlet organizasyonunun saydamlığı içinde karar destek sistemlerine geçişin altyapısal niteliklerini belirlemek ve uygulama modellerini ortaya koymak olacaktır.

e-Devlet Birey Arayüzleri

e-Devlet oluşumundaki diğer bir öncelik; Devletin vatandaşa sanal ortamda sunacağı hizmetlerin yalnızca bilgilendirmek düzeyinde kalmaması ve vatandaşın, kişisel başvuru, denetim, sonuç alabilme, eğitim, karar süreçlerine katılım sağlaması, güvenlik, sağlık ve benzeri konularda da devletten servis alabilmesidir. Devlet bu servislerin sağlanmasında şu unsurları öncelikli olarak belirlemek ve gözetmek zorundadır:

·                    Vatandaşların sanal ortamda hangi servis sağlayıcılar aracılığı ile başvurularını yapabileceklerinin belirlenmesi,

·                    Başvuru belgelerinin bilgisayar ortamındaki biçimlerinin hangi standartlarda olacağının belirlenmesi,

·                     Başvuruların içerik yeterliliğinin otomatik kontrolünün yapılarak, başvuru kabulü ile işlem zamanlarının başvurana bildirilmesi,

·                    Devlet ve vatandaş arasındaki haberleşme güvenliğinin yeterince sağlanması,

·                    Hizmet sunmada Devletin yetkilendireceği özel kuruluşların yeterince saydam ve kontrol edilebilir olması.

e-Devlet yönetimi ve politikalarının evrensel hukuk ve etik temelinde oluşum ve işleyişi öncelikli dikkate alınmalıdır.

e-Devlet, gerek bireysel ve toplumsal sorunların çözümünde, gerekse beklentilerin karşılanmasında “pro-aktif tutum ve davranış” bilincine ve iradesine sahip olmalıdır.

e-Devlet içerisindeki yöneticiler ve diğer çalışanlar; ekip çalışmasına uygun, yaratıcı, yüksek becerilerle donanmış, sürekli öğrenen ve motive edilebilen bireylerden oluşmalıdır. e-Devlet yapısında, özellikle iletişim, öğrenme, kariyer yükseltme ve motivasyon süreçleri devamlı ve etkin olarak uygulanmalıdır.

e-Devlet oluşumu için çalışan personelin sosyal güvenlik ve ücretsel yapı ve düzeyleri, e-Devlet  içerisinde “yüksek işgücü performansı elde edilmesi” için özendirici olmalıdır.

Statik kadro uygulamalarından vazgeçilmeli, esnek yapıda çekirdek kadro belirleme uygulamaları başlatılmalıdır.

e-Devlet servis ve hizmetleri bireylere ve topluma 24 saat bilgi ve servis hizmet sunabilmelidir.

e-Devlet Uygulama Geliştirme Mimarisi

e-Devlet için kullanılacak teknolojiler HTML, Java Script ve diğer web sayfası oluşturma araçlarından çok daha geniş ve değişik olacaktır. Sağlam ve güvenilir ve e-Devlet uygulamasının oluşturulmasında izlenebilecek yazılım mimarisi aşağıda  verilmiştir.

Şekil-1:

e-Devlet  oluşturulmasında uygulama mimarisi

e-Devlet mimarisinin ilk adımı uygun bir altyapının kurulması olacaktır. Bu altyapıda; iletinin iletimi, erişim takibi ve güvenlik, kurulan bağlantının yönetimi, ve arama motoru gibi uygulamaların her alanında kullanılacak standartların tespit edilmesi ve yazılımların bu ana temel üzerinde oluşturulması başarı için önemli bir adımı teşkil etmektedir. Yazılım teknolojilerindeki hızlı değişimler dikkate alınarak, her duruma cevap verebilir (esnek) altyapının oluşturulması dikkat edilmesi gereken en önemli husustur. Yeterli esnekliğin sağlanması ancak standartları belirlenmiş açık sistem mimarisinin izlenmesi ve sonradan oluşturulacak modüllerin sisteme kolayca entegre edilmesi ile sağlanabilir.

Uygulama nesneleri, e-Devlet uygulamasındaki tüm yazılımlar tarafından ortak kullanılabilecek nesnelerdir. Bu nesnelerin doğru olarak tanımlanması ve her bir nesnenin fonksiyon ve özelliklerinin oluşturulması ve uygulama yazılımlarının standartlaştırması ve birbirleri ile karşılıklı çalışabilirliği açısından önem taşımaktadır.  Düzgün bir şekilde tanımlanmış ve geliştirilmiş yazılım elemanları değişik e-Devlet uygulamalarında yazılım teknolojilerinin en kuvvetli şekilde  kullanılmalarını sağlar. İyi bir yazılım nesnesinin iki önemli özelliği vardır. Birincisi, altyapıda olduğu gibi açık sistem mantığı ile geliştirilmiş olmasıdır. Bu özellik, yazılım elemanın diğer yazılım elemanları ve kullanıldıkları yazılım uygulamaları ile karşılıklı çalışabilirliğini sağlar. İkinci özellik ise yazılım elemanının uygulanacağı alana uygun işleve sahip olmasıdır. Örneğin e-İş için geliştirilmiş bir para ödeme motoru, e-Devlet için uygun olmayacaktır. Bu nedenle yazılım elemanlarının çok iyi analiz edilip, kullanım alanına göre tasarlanması ve gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Uygulama yazılımları, vatandaşlara, iş çevrelerine ve devletin kendi içindeki veri akışına hizmet ederler. Uygulama yazılımları; sürekli hizmet verecek şekilde geliştirmeli, erişim araçları tarafından kolayca bulunmalı, kullanımı basit olmalı, yapması arzulanan tüm işleri en iyi şekilde yerine getirebilmeli ve kendisini kullanacak potansiyel kullanıcı kitlesinin sayısına bakmadan düzenli ve süratli hizmet verebilmelidir. Eğer, uygulama yazılımları da uygulama elemanları gibi açık sistem standartlarına uygun olarak geliştirilirse e-Devlet alanında yapılacak geliştirmeler yazılımlara kolayca adapte edilebilir.

e-Devlet, yazılım mimarisindeki son adım uygulamalara erişim usullerini içermektedir. Tüm e-Devlet uygulamaları Web, Kiosk, kablosuz araçlar, telefon, ve WAP gibi çeşitli erişim yöntemlerini desteklemelidir. Bu özellik desteklenmediği zaman belirli bir alandaki potansiyel kullanıcıların e-Devlet uygulamalarını kullanmaları mümkün olmayacaktır.  Bu nedenle uygulamalar geliştirilirken, değişik erişim araçlarını destekleyen teknolojilerin seçimi gerekmektedir.

Devletin, kendi içinde  ve vatandaşa sunması beklenen ve gün geçtikçe sayısı artan hizmetleri, Internet ve gelecekteki erişim kanalları aracılığı ile karşılanması isteniyorsa, iyi planlanmış ve esnek bir e-Devlet platformunun kurulumu zorunludur.

Günümüz teknolojisinde bu mimariyi destekleyecek bir çok yazılım geliştirme ortamı ve araçları mevcuttur. Bunlardan en önemlileri JAVA, ASP, XML, DHTML, HTML, ve PHP’ dir. Oluşturulacak sistemlerde yapılan analiz ve planlamalara en uygun yanıtı veren geliştirme ortamı, altyapıdan başlamak üzere tüm sistemler gerçekleştirilebilir. e-Devlet geliştirilmesinde tüm dünyada kullanılan ve geçerliliği kanıtlanmış bir dizi protokol de bu amaçlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, ağ protokolü olarak TCP/IP çifti, e-posta ve ileti için SMTP, ve IMAP, Dizin (Directory) Servisleri için X500, LDAP ve benzeri bir çok protokolden yararlanmak mümkündür.